03/02/2019 tarih ve 30685 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Bitki Koruma Ürünlerinin Toptan ve Perakende Satılması ile Depolanması Hakkında Yönetmeliğin 12. maddesinin 1. fıkrasının, orman mühendislerine ve orman endüstri mühendislerine yer verilmemesine yönelik eksik düzenleme sebebiyle iptali talebiyle Danıştay nezdinde açtığımız davamızda; davamız kabul edilmiş yönetmeliğin ilgili kısmı iptal edilmiştir.

ESAS YÖNÜNDEN:

İlgili Mevzuat:

5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu'nun "Zararlı organizmaların kontrolü ve yükümlülükler" başlıklı 15. maddesinin 3. fıkrasında, "Devlet ormanlarında bulunan zararlı organizmalarla yapılacak mücadele hizmetleri Bakanlıkça belirlenen esaslara göre, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yapılır. Zararlı organizmalarla yapılacak mücadelenin hem orman hem tarım sahalarını ilgilendirmesi hâlinde, mücadele bu Kanun hükümleri çerçevesinde Bakanlık ile Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından işbirliği hâlinde yürütülür." kuralı; 31. maddesinin 1. fıkrasında, "Resmî kontroller, uygun sıklıkta, tarafsız, seffaf ve meslekî gizlilik ilkelerine uygun olarak risk esasına göre, ön bildirim gereken hâller dısında, önceden haber verilmeksizin gerçekleştirilir. Bu kontroller, izleme, gözetim, dogrulama, tetkik, denetim, numune alma ve analiz gibi uygulamaları da kapsar. Kontroller, Bakanlıkça kontrol yetkisi verilen personel tarafından gerçeklestirilir. Üretim, isleme ve dagıtım asamalarında hangi meslek mensuplarının hangi resmî kontrollerden sorumlu oldugu Ek-2’de belirtilmistir." kuralı yer almakta olup, anılan fıkrada atıfta bulunulan Ek-2 sayılı ekte ise, bitki koruma ürünlerini üreten is yerlerinde, ürünlerin satısının yapıldıgı yerlerde ve bitki koruma ürünlerini ithal eden isletmelerde resmi kontrollerden sorumlu meslek mensupları arasında ziraat mühendisi, kimyager, kimya mühendisi ile birlikte orman mühendislerine ve orman endüstri mühendislerine de yer verilmistir.

5531 sayılı Orman Mühendisliği, Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşleri Endüstri Mühendisliği Hakkında Kanun'un "Mesleğin konusu" başlıklı 4. maddesinin 15.alt bendinde, "Orman yangınları ve zararlılarıyla mücadele, orman yolları ile orman yangın emniyet yolu ve şeritleri plânlamasını, etüdünü, yapımını, bakımını ve kontrolünü yapmak" orman mühendislerinin faaliyet konuları arasında sayılmış; "Hak, yetki ve sorumluluklar" başlıklı 5. maddesinde, meslek mensuplarının, 4. maddede belirtilen faaliyet konularıyla sınırlı olmak kaydıyla; sertifikalandırmaya, kalite kontrolü yapmaya, denetim yapmaya, muayene yapmaya, eksperlik yapmaya, özel müesseseler ile işletmeler kurmaya, bunları yönetmeye ve bunların sorumlu müdürlüğünü yapmaya yetkili oldukları düzenlenmiştir. 

5996 sayılı Kanun'a dayanılarak hazırlanan ve 13/02/2019 tarihli, 30685 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan dava konusu Bitki Koruma Ürünlerinin Toptan ve Perakende Satılması ile Depolanması Hakkında Yönetmelik, Bakanlıkça onaylı bitki koruma ürünlerinin toptan veya perakende olarak satılması ve depolanması ile bu ürünleri toptan veya perakende satacak ve depolayacakların uyması gereken esasları belirlemektedir. Dava konusu Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (ç) bendinin dava konusu düzenleme tarihinde yürürlükte bulunan halinde, "Bayi: Bitki koruma ürünlerini perakende satan, izin belgesi sahibi gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurumları ve kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlar ve birlikleri"; (d) bendinde, "Bitki koruma ürünü: Kullanıcıya farklı formlarda sunulan, bitki ve bitkisel ürünleri zararlı organizmalara karsı koruyan veya bu organizmaların etkilerini önleyen, bitki besleme amaçlı olanlar dışında bitki gelişimini etkileyen, koruyuculara ilişkin özel bir düzenleme kapsamında bulunmayan ancak bitkisel ürünleri koruyucu olarak kullanılan, bitki ve bitki kısımlarının istenmeyen gelişmelerini kontrol eden veya önleyen, istenmeyen bitkileri yok eden, bir veya daha fazla aktif madde veya maddeleri içeren, sinerji yaratan veya güvenilirliği artıran maddeler gibi bileşenleri içeren preparatları"; (s) bendinde de, "Toptancı: Bitki koruma ürünlerinin, toplu olarak ve büyük miktarlarda satısını yapan izin belgesi sahibi gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurumları ve kamu kurumu niteliğindeki kuruluşlar, birlikler ve kooperatifleri" seklinde tanımlanmış; 6. maddesinin 2. fıkrasında, "Bakanlıktan bitki koruma ürünleri bayi veya toptancı izin belgesi almayanlar bitki koruma ürünü satısı yapamazlar." düzenlemesine yer verilmiş; "Bayi ve toptancı izin belgesi almak için başvuru yapabilecekler" başlıklı 12. maddesinde ise, orman ve orman endüstri mühendislerine yer verilmemiştir.

Yönetmeliğin Dava Konusu Düzenlemesinin İncelenmesi:

Anayasa'nın 124. maddesinde, Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabileceği hükmüne yer verilmiştir. 

Buna göre, idari teşkilat yapısı içinde yer alan Bakanlıklar ile diğer kamu kurum ve kuruluşları, görev alanlarına ilişkin olarak ve yönetmelik, yönerge, tebliğ, genelge ve talimat gibi çesitli adlar altında düzenleme yapabilmektedirler. 

Bu düzenlemeler arasında uyulması gereken "normlar hiyerarşisi" kuramına göre, hukuk düzeni, farklı kademede yer alan Anayasa, kanun, yönetmelik ve diğer düzenleyici işlemlerden oluşan birçok normu içermekte ve her norm geçerliliğini bir üst basamakta yer alan normdan almaktadır. Normlar hiyerarşisine göre kanundan sonra gelen yönetmelik, genelge, tebliğ, talimat gibi düzenlemelerin ancak kanunda verilmiş olan hakkın kullanılmasının açıklanması ile ilgili olacağı, bu metinlerde kanun ile verilmiş olan hakkı genişletici veya daraltıcı mahiyette hükümlere yer verilemeyeceği hukukun genel ilkelerindendir. 

Yukarıda aktarılan mevzuata göre, orman mühendislerinin ve orman endüstri mühendislerinin, ormanlık alanlarda veya ormanlık alanlar dışındaki alanlarda bulunan tüm orman bitkilerini etkileyen zararlılarla mücadele hizmetlerinde (bu arada bu ürünlerin üretim, isleme ve dağıtım aşamalarındaki resmi kontrolünde) münhasıran yetkili olduklarının kabulü gerekmektedir.

Buna göre, ormanlık alanlarda veya ormanlık alanların dışındaki alanlarda bulunan tüm orman bitkilerini etkileyen zararlılarla mücadele hizmetlerinde yetkili olduğu anlaşılan orman mühendislerine ve orman endüstri mühendislerine, bitki koruma ürünlerinin toptan veya perakende satısını yapmak amacıyla bayi veya toptancı izin belgesi almak için başvuru yapabilecek kişiler arasında yer verilmemesine ilişkin dava konusu Yönetmeliğin 12. maddesinin 1. fıkrasında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU

Açıklanan nedenlerle;

1. 13/02/2019 tarih ve 30685 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Bitki Koruma Ürünlerinin Toptan ve Perakende Satılması ile Depolanması Hakkında Yönetmeliğin 12. maddesinin 1. fıkrasının IPTALINE, karar verilmiştir.